Putin, Ukrainanıñ cenübinde ve şarqında çiçeklernen insanlarnıñ onıñ tepeden tırnaqqa silâlı “çuvadar”larını qarşılaycaqlarını tüşüngende yanlış esap yaptı. Bizim devletimizde insanlarnıñ öz saylağanlarından başqa iç bir akimiyetni apriori qabul etmegenini añlamay. Em merkeziy, em de yerli.

«Ukrain cemaatınıñ böyle nazar noqtası, birinciden Ukrainada bir qaç sene evel akimiyetniñ detsentralizatsiyasınıñ sebebi ola, – Ukraina Vitse baş naziri İrina Vereşçuk dep añlata. – Putinniñ reberlibinen rus tecavuzcıları, bu müim sebepni esapqa almadılar. Zaqp etilgen ya da qamaçavğa alınğan şeerlerniñ merkeziy soqaqlarında ğalebe yürüşi olmadı. Bunıñ içün akimiyetniñ qanuniy vekillerini tutıp esir etmege başladılar».

Hronologiyasını hatırlatayıq:

• mart ayınıñ 11-inde işğalciler Melitopol şeeriniñ başı İvan Fedorovnı tutıp esir ettiler;
• mart ayınıñ 12-sinde – Nikolske qasabasınıñ başı Vasıl Mıtkonı;
• mart ayınıñ 13-ünde – Dniprorudneniñ başı Yevgeniy Matveyevni ve Melitopol rayon şurasınıñ başı Sergiy Prıymanı;
• mart ayınıñ 16-sında – Nova Kahovka şeer şurasınıñ kâtibi Dmıtro Vasılyevnı;
• mart ayınıñ 17-sinde – Velıkıy Burluq birleştirilgen territorial cemaatınıñ başı Viktor Tereşçenkonı.

Bu cedvelniñ yañı isimlernen yañartılıp yañartılmağanı şu anda belli olmay. Amma bir şey açıq: duşman, 2014 s. tüşünilgen ve Ukrainanıñ Şarqında sınanğan bir strategiyanı qullana. İşğalcilerniñ tarafına keçmek ve bütün Ukraina boyunca şeerlerniñ, cemaatnıñ ve vilâyetlerniñ başlarına “yañı kerçeklikte” yaşamağa başlamaq tekliflerini yapalar.

Yabancı topraqlarnıñ yavaş zapt etilmesi, küçlü raketa ve uçaq ücümlerinden başlay. Olarnıñ maqsadı, halqnı dezoriyentatsiya etmek, qorqu ve telâş çıqarmaq ve aytışmalar içün “temel”ni qoymaq. Aytışmalar muvafaqiyetli olmasa, işğalciler cemaatnıñ qanuniy reberini tutıp esir eteler. Onıñ yerine ise şeerniñ ya da vilâyetniñ teslim etilmesinen, referendunmıñ keçirilmesinen ve “halq cumhuriyeti”niñ teşkil etilmesinen bağlı er bir vesiqanı imzalamağa azır olğan Gauleiterni oturtalar.

Soñki adımler aslında ögünden körüne bilir: ukrain yayınlarınıñ lâğu etilmesi ve rusnıñ tarqatılması, öz blok noqtalarınıñ qurulması, tirenüv areketiniñ yoq etilmesi ve yerli halqnıñ qorqu içinde muntazam tutulması.

«Amma bu stsenariylarniñ aldını alına bilir ve aldını alınmalıdır, – İrina Vereşçuk dep emindir, – Misal olaraq, Melitopol şeeeriniñ başınıñ tutulıp esir etilgende insanlar soqaqlarğa çıqıp “Bizim merimizni keri ketiriñiz! Bu bizim merimiz, biz onı sayladıq!” dep bağıra ediler. Bu, insanlarnıñ yerli akimiyetke olğan işançnıñ eñ yahşı köstergicidir. İnsanlar ölüm telükesialtında olğanda bile fikirlerini ifade etmege qorqmaylar». 

Bahtına, Melitopolnıñ esir etilgen meri İvan Fedorov qısqa vaqıt evel azat etildi. Bu, işğalcilerniñ dialogğa kirgeni bir qaç misalden biridir. İşğalciler onı tehdit ettiler veişbirlik yapmağa egiltmege tırışa ediler. Amma olmadı. Böylece silâsız ve arbiy areketlerde iştirak etmeden bir insan, milliy tirenüv timsali ola bilir.

«Aynı zamanda, rus işğalcileriniñ ükümet vekilleriniñ ve adiy vatandaşlarnıñ tutulıp esir etilmesi, grajdan kişilerge qarşı terrorizm aktı dep hasiyetlene bilir, – Ukraina Vitse baş naziri İrina Vereşçuk dep tüşüne. – Yaqın zamandan bütün esir etilgen kişilerni mahsus bir sicilge qayd etemiz ve cemaatnı ve halqara cemaaatnı böyle kerçekler aqqında haberdar etemiz».

Böyle stsenariylerniñ aldını almaq ve akimiyetniñ qanunlığını saqlamaq içün birleşken territorial cemaatnıñ ve şeerlerniñ başları, tüm ola bilecek vaziyetlerge azırlamalı ve böyle işlerni keçirmeli:

• ğayıp olğan (esir etilgen) vatandaşlarnıñ sicilini (cedveli) teşkil etmek;
• ukrainleştirilgen nazar noqtası ve tek işkencelerge oğratqanda ne söyleye bilgeni aqqında videonı çekmek;
• baş (mer) ğayıp olğanda onıñ yerine avtomatik olaraq tayin etilecek muavinlerni tayin etmek;
• VTC ve şeer şuralarınıñ ukrainleştirilgen bildirmelerinen sessiyalarını acele tarzda keçitmek.

Bundan ğayrı, öz telükesizligine diqqat etmek kerek. Soqaqlarda tek başına ketmeñiz. Acil vaziyetler içün telefonıñızda “sıcaq” dögmeni yapıñız. Ve tutıp esir etilme alında vazifeleriñizni yapa bilecek bir qaç insanlarnı tayin etiñiz.

Çünki rus işğalcileriniñ er angi bir ukrain şeerinde fizikiy bulunmaması, tesir agentleri ya da diversiya-hafiyelik gruppalarınıñ anda faaliyet yapmağanı manasına kelmey. Namus olayım, Ukrainada duşmannı beklegen ve kelgen soñ özlerini köstermege hayal etken “yuqlağan” agentler alâ çoq bar. Bunıñ içün diqqatlı ve itibarlı olayıq!