Rusiye silâlı tecavuzı neticesinde Ukrain Ükümetiniñ nezareti astında olğan Donetsk ve Lugansk vilâyetlerindeki sıñır sızığında yerleşken bazı meskün yerler merkezleştirilgen qızdıruv ve/yahut gaz teminatısız qaldı. Mezkür evler ve yataqhanelerniñ sakinleriniñ dairelerini qızdırmaq içün elektrik qızdırğıçlarnı qullanmaqtan ğayrı başqa çaresi yoq edi. Saipler bazı evlerni elektrik qızdıruvına keçtiler. Bazıda aş pişirmek içün gaz ocaqları aqqında unutmağa mecbur qaldılar. Böylece, gaz ve merkezleştirilgen qızdıruvnıñ alternativası tapıla bildi, faqat başqa meseleler çıqtı. Elektrik energiyasını qullanma miqdarı keskin tarzda arttı, insanlar ise elektriknı qullanma dedesiniñ fiyatınen ödevler almağa başladılar. Ve er kes subsidiya-tazminatnı alıp olamadı.
Yaqın vaqıtqace 01.02.2021 Nazirler Kabinetiniñ № 64 «Elektriknı qullanıcılarnıñ bazı kategoriyalarına tazminat berüv meselesi» qararı, qullanıcılarnıñ bazı kategoriyaları (mesken subsidiyasını alğanlardan ğayrı) içün bazı eksiltilgen fiyatlarnıñ yoq etkeni içün 2021 senesiniñ I kvartalında qullanılğan elektrik energiyası içün ödevni ivaz etti. Hususan, merkezleştirilgen qızdıruv teminatı sisteması olmağan ya da çalışmağan, gazlaştırılmağan çoq daireli evlerde yaşağan vatandaşlar içün. 2020 s. dekabr ayınıñ 31-indeki vaziyetke köre olarnıñ eksiltilgen fiyat (1 kVt/saat içün QFBnen 0.90 grn) aqqı bar edi. Yani evlerini, bu cümleden em de sıñır sızığındaki meskün yerlerde elektriknen qızdırğan insanlar imtiyazlı fiyatnen energiyanı ala bile ediler.
Qayd etemiz ki, mezkür evde yaşağan bir aileniñ qızdıruv vaqtında elektrik energiyasını orta qullanması, dairelerni qızdırmaq içün elektirk energiyasını qullanmanen beraber bir ayda 2 biñ kVt/saatten 3,7 biñ kVt/saatke qadardır. Böylece, 2020-2021 seneleriniñ qızdıruv mevsimi içinde er ay elektrik qızdıruvını ödemek içün sakinler 2 biñden 3,3 biñ grivnağa qadar masraf ete ediler.
Aynı vaqıtta, müim bir inceligi bar: eger (evniñ) daireleri mezkür aktta yazıp qoyğan energiya qullanma böyle türüne ğayrıdan donatılsa, saip elektrikni ödemek içün subsidiyanı qullana bilir. Eger mesken mezkür türüne köre ğayrıdan donatılmasa, saipleriniñ subsidiları olmaycaqtır.
Aynı zamanda, Ükümetniñ 2021 s. avgust ayınıñ 11-indeki № 859 «Ukraina Nazirler Kabinetiniñ 2019 s. iyü ayınıñ 5-indeki № 483 qararına deñişmelerni kirsetme ve Ukraina Nazirler Kabinetiniñ bazı qararlarını quvetni ğayıp etken olaraq tanıma aqqında» qararı yardımınen tabiiy gaznen gazlaştırılmağan ve merkezleştirilgen qızdıruv teminatı sisteması olmağan ya da çalışmağan şahsiy ve çoq daireli evlerde ve yataqhanelerde (bu cümleden, köylerde) yaşağan eali içün böyle eksiltilgen fiyat esapqa alınmaz. 2021-2022 seneleriniñ qızdıruv mevsiminde qullanılğan elektrik energiyası içün ödevlerniñ artırmasınıñ, bu cümleden bir ayda 3360 grivnadan 6216 grivnağa qadar neticesi oldı. Böylece, meskenniñ qızdırılğan meydanlığına köre, bu fiyat bölgedeki orta aylıqnıñ (Donetsk vilâyetinde – ayda 14 848 grivna, Lugansk vilâyetinde – 11 811 grivna) tahminen 50%-idir. Ve böyle qıyın yaşayış vaziyetinde deyerli 14,2 biñ aile qaldı, meskenni qızdırmaq içün qullanılğan elektrik enegrgiyasını ödemek içün olarnıñ tek tahminen 9%-iniñ mesken subsidiyası aqqına saiplerdir. Böyle vaziyet Donetsk vilâyetiniñ Zaytseve şeer şeklinde qasabasında, Maryinka, Krasnogorivka, Girnık, Novogrodivka şeerlerinde ve Lugasnk vilâyetiniñ Tröhizbenka qasabasında edi.
Elbette, qullanılğan elektrik içün fiyatlarnıñ mezkür artırılması sıñır sızığında yaşağan biñlerce ukrain vatandaşnıñ endi qıyın iqtisadiy vaziyetini yaramaylaştıracaq ve bazılarını kerçek yaşayış külfatına alıp ketirecektir. Reintegratsiya nazirligine bu vaziyette normativ çarenş tapmağa ve mezkür energetik meselesini çekmek içün yardım etkege rica etken Donetsk vilâyetiniñ pek çoq sakini muracaat etti. Bir qaç ay devamında idarede rus tecavuzı sebebinden yaşayış derecesinde başından müsibetlikler keçirip sağ qalmaq içün küreşmege mecbur qalğan qullanıcılar içün tazminat sistemasını normalama yollarını tapmağa çalışa edi. Bu küreş vaqtında o qadar çoq ödemek adaletsiz olur edi.
Neticede, qızıdruv mevsiminden evel Vitse-baş nazir – Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlarınıñ reintegratsiya meseleleri naziri İrina Vereşçuknıñ nezareti astında kommunal hızmetler içün subsidiya berme yol-yoruğına deñişmeler kirsetilip becerildi. Sıñır sızığında yerleşken meskün yerlerniñ elektrikni qullanma esasında turmuş saasını mecburiy olaraq teşkil etken sakinleri onıñ imtiyazlı ödeme aqqına saip oldılar. Teşebbüs endi çalışmaqtadır, evlerini qızdırmaq maqsadınen qullanılğan elektrik energiyası içün mesken subsidiyasını resmiyleştirmege başladılar. Böylece adım-adım devlet, vaqtınca işğal topraqlarnı, inkişaf istiqballerine inamnı ve em silâlı tecavuzdan, em de muayyen iqtisadiy meseleler ve zorluqlardan qorçalanma duyğusını qaytarıp berecektir.